Geachte lezer,
De luwte van de zomer: uitermate geschikt om met een zeer verkoelend boek en een liefst peilloos glaasje water door te brengen. Nu behoort dat tweede tot het domein der sprookjes – dat eerste daarentegen sluit aan bij de sfeer van Bijleveld. Sommige boeken werken isolerend door hun vuistdikke formaten en gelaagde vezelrijke structuur; andere boeken zijn van dermate afmetingen dat het in hun diepe schaduwen goed toeven is. En dan hebben wij het nog niet eens gehad over de welverdiende paperbacks met hun een hoge wapperfactor, zeker geen overbodige luxe tijdens deze warme dagen.
We horen u denken, laat dergelijke taal toch aan een dichter over. En warempel, onderaan wordt u bediend. Dat heet, met een wonderschoon gedicht. In deze nieuwsbrief draait het verder om synthese: een die gevonden moet worden in boeken die reeds bestaan en die nog gaan komen, tussen kinderliteratuur en catalogi vol kunst, en tussen proza en tot ander proza prikkelend proza.
Tot slot: Plooi van Babeth Fonchie Fotchind is gekozen voor ons poëzie abonnement! De bundel ligt met een inhoudelijk schrijven voor de abonnees klaar. Ook vier keer per jaar een dichtbundel met een beschouwing ontvangen?Schrijf u hier in!
Kafka unisono verzameld
Voor het eerst is Franz Kafka’s proza in zijn geheel vertaald – dat heet, de niet postuum doorMax Brod geredigeerde Kafka. Naast punten-en-komma-werk, greep zijn vriend ook wel strenger in: hij rondde open eindes af en herschikte hoofdstukvolgorden. Vertaler Willem van Toornheeft zich voor Verzameld prozagebogen over de nog in pen, oorspronkelijk voor de voordracht, geschreven stukken. Daarbij hield hij zich zoveel mogelijk van al vlug gewichtige interpretaties in ander vertaalwerk. Het maakt Kafka’s als profetisch en existentieel ervaren werk lichter in toon en minder, tja: heilig? Lang was het haast niet voor te stellen dat zijn toehoorders zijn voordrachten hilarisch vonden – laat staan Kafka, die hikkend van het lachen soms niet verder kon.
Vandaag Tomorrow, and morgen…
In het zeer zomers ogende The Perfect Golden Circlevoert Benjamin Myerseen getraumatiseerde Falkland-veteraan op, die samen met een goedmoedige vriend in het holst van de nacht steeds complexere graancirkels maakt. Zijn roman richt zich op de nutteloosheid van oorlog, op traumaverwerking, klasse-ongelijkheid en de vernietiging van het Engelse platteland. De voor Miriam Toews typische thema’s ontbreken niet in Fight Night: psychische ziekte, streng-Christelijke opvoeding – de onverzettelijkheid van drie vrouwelijke generaties staat ditmaal vol in de schijnwerpers: Swif (van school gestuurd omdat ze een pester heeft geslagen), haar oma (die haar daartoe aanzette) en haar moeder (die daartussen staat). Het bijzondere The Shadow of the Coachman’s Bodywerd door de kritiek op handen gedragen toen het in 1960 verscheen: erin voertPeter Weisseen levendige zwarte komedie op met inerte objecten: stenen, knopen, naalden en dergelijke, met mensen slechts in een bijrol. Een van dé boeken van dit moment is Tomorrow, and Tomorrow, and Tomorrow. De titel verwijst naarMacbeth, maar waarShakespeare’s citaatop sleur duidt, vult Gabriëlle Zevins hem optimistischer. In deze door de NY Times geprezenode aan de literaire gamer volgen we de samenwerking van Sam Masur en Sadie Green die vanaf hun vroege studietijd computerspellen ontwerpen. Haar eigenzinnige liefdesroman is lastig los te laten, en raakt aan een brede waaier van onderwerpen: veelvormige identiteiten, lichamelijke beperking, mislukking, troost en verlossing, en onze diepe behoefte aan menselijk contact.
Ook vingers verdienen schouderklopjes
Erik van Os’ Applaus voor mijn vingeris een vrolijk geïllustreerde verzameling met gedichten voor kinderen en jongeren, deels opgesteld uit eerder werk – de vele kinderboeken die Erik van Os, meestal samen met zijn vrouw Elle van Lieshout, schreef. Een breed aantal onderwerpen komt voorbij en de toon van de gedichten varieert van licht (‘dit blad viel van de boom/ dat was nog nooit gebeurd’) tot licht, maar emotioneel zeer doeltreffend. In een gedicht over een sluimerend conflict tussen ouders: ‘Ze komen elkaar tegen/ in de keuken, nemen thee/ en tijd om elkaar/ niet aan te kijken’. De gedichten zijn speels geïllustreerd doorJan Jutte, winnaar van de Zilveren Griffel en een Gouden penseel.
Kattenkwaad en superspanning
In een piepklein plaatsje op het Zweedse platteland woont Hedwig, uit Frida NilssonsHedwig! wel te verstaan. Er gebeurt bijna nooit wat, doodsaai dus, en ze kan haast niet wachten tot ze naar school mag. Al vanaf de eerste dag krijgt ze een hartsvriendin, waarmee je superleuk kattenkwaad kunt uithalen. InHans Hagen & Martijn van der Lindens vanuit wisselende perspectieven verteldeBliksemkindtreft Yoko niet alleen de bliksem, maar ook een wonder: als ze bijkomt heeft ze een steen in haar hand waarmee ze zieken kan genezen! Iedereen is er blij mee, behalve toch eigenlijk Yoko. Mot, uit Sanne RooseboomsMot en de metaalvissersheet eigenlijk Vlinder, maar zo noemt alleen haar moeder haar nog. Ze is namelijk elf, houdt van zwarte kleren en bovendien koopt ze van haar zakgeld een magneet om op oud ijzer te vissen in het kanaal. Ze neemt het op tegen een machtige miljonair en maakt vrienden onder de acrobaten van De Werf.Jean-Claude Mourlevats Jefferson, het egeltje uit het razend spannende verhaalJefferson, ontdekt als eerste een groot misdrijf en hij slaat van schrik op de vlucht. Zijn vriend Gijsbert overtuigt hem om de dader te ontmaskeren, en hun speurtocht leidt tot een schokkende ontdekking in de mensenstad.
Met Hegel zoeken naar synthese
Jürgen Kaube, uitgever van de Frankfurter Allgemeine Zeitungen ontvanger van de Ludwig-Börne Preis voor wetenschapsjournalistiek, werd bejubeld om zijnMax Weber-biografie. Ook bij Hegel, Een biografie,waarin Knaube aan de hand van Hegels leven over zijn denken vertelt, buitelt de kritiek met laudaties over elkaar heen en in 2021 mocht het zelfs de Deutsche Sachbuchpreis ontvangen. Behalve een weldoordachte, goed onderzochte en geschreven publicatie, lijkt het boek er ook in te slagen een geweldig gevoel voor timing te hebben; Hegel probeerde in zijn filosofisch kader zijn uiterst veranderlijke tijd te vangen. Ook onze tijd is onstuimig, gepolariseerd en ongewis. Zijn zoektocht naar synthese is weer uiterst actueel.
Kunst: prelude en getijdenboek
Niet eerder werden de omstreeks dezelfde tijd geboren schildersJosef Albersen Giorgio Morandizo duidelijk met elkaar geassocieerd. Begrijpelijk, want objectief gezien zijn beide bekend om hun volstrekt originele benadering van respectievelijk (de traditie van) het stilleven en de geometrische abstractie. Toch, zoals de eerstecatalogusNever Finished laat zien, zijn er op het tweede oog talloze overeenkomsten op te merken, niet in de laatste plaats de centrale plek die kleur in hun werk inneemt. Kehinde Wileyportretteert in The Prelude niet-witte mensen in de traditionele werken van de oude, Westerse meesters als J.M.W. Turner, Winslow Homer en Caspar David Friedrich. Het romantische motief van de eenzame reiziger, zoekend naar zelf- of spirituele kennis, zet hij daarbij in het licht van thema’s als migratie en de klimaatcrisis. De catalogus met wellicht de grootste vakantie-uitstraling is Raymond PettibonsPoint Break: stromend en golvend water, surfers – de combinatie van het stripachtige, expressieve beeld en de tekst op zijn schilderijen verdiept en verruimt de ervaring en interpretatie ervan dermate, dat ze een existentiële onbegrensdheid lijken uit te dragen. MetBook of Hoursplaatst Kara Walker zich in een christelijke devotionele traditie, al raken de werken ook volop aan klassieke mythologie en verbeelden ze geweld en politiek in het verleden en de alledaagse realiteit van 2020-2021, toen Walker ze maakte. Haar versie van het middeleeuws getijdenboek is een fascinerende kijkervaring.
Voskuil herbeginnen
J.J. Voskuils hield vanaf zijn dertiende in 1939 tot 2006, het jaar dat hij tachtig werd, dagboeken bij – meer dan 160 schriften vol. Deze schriften vormen de basis voor het typoscript van zijn levensbeschrijving. De naoorlogse intellectuele elite wordt door zijn fijnschildershand geportretteerd en gefileerd, waarbij er maar weinig heel blijft van de wetenschappers, auteurs en andere kunstbroeders en -zusters. Waar in zijn boeken de monologue intérieur vrijwel steeds ontbreekt, bevatten de dagboeken een rijke gedachtewereld. De auteur van Het Bureau ontleedt zichzelf genadeloos. Het levert een zelfportret op dat, zoals Voskuil dit zelf uitdrukt, niet altijd sympathiek is. Het eerste van de zeven dagboeken Bijna een man kan vanaf heden worden gereserveerd (verschijningsdatum 22 september). Wilt u op 21 september ook bij de presentatie zijn? Klik hier!
Lezen leidt tot (her)lezen.
Wie leest is in goed gezelschap. Voor de vier titels die we hier aanstippen, geldt dit ook: hoewel prima op zichzelf lezen, vormen ze evengoed een organisch deel van een groter geheel. Ali SmithsGezelschapis een voortzetting van haar seizoenenreeks waarin zij de menselijke maat raakt te midden van Brexit, de natuur naast de mens zet en vergeten vrouwelijke kunstenaars voor het voetlicht brengt in het ingenieus geweven tapijt van haar verhaal.Het snoephuisvolgt het alom gelauwerdeHet bezoek van de knokploeg. Niet alleen qua stijl en structuur, ook herken je in deze Jennifer Egandiverse personages, waaronder Bix Bouton, die geheugentechnologie ontwikkelt die toegang geeft tot alle herinneringen en de mogelijkheid biedt deze uit te wisselen met anderen. De verstrekkende gevolgen komen soms haast en passant tot uitdrukking.Nicolien Mizee’s is in het vijfde deel van het verslavende ‘Faxen aan Ger’, Een licht bewoond eilandopnieuw even geestig als radicaal eerlijk: niet alleen in relatie tot de anderen die zij beschrijft, maar ook tot zichzelf. Geïntrigeerd en zin in een boekendate? Deel I, De Kennismaking kost nu maar €12,50. Viet Thanh Nguyens waanzinnig goede debuutDe sympathisantwon volstrekt terecht een Pulitzer Prize. In dit spionageverhaal vol subtiele literaire verwijzingen vormen liefde en loyaliteit belangrijke motieven, terwijl op de achtergrond de westerse beeldvorming van de Vietnamoorlog pijnlijk duidelijk wordt. In het andermaal knappe en met vlagen zeer humoristische Vietnamees in Parijsprobeert de sympathisant in de schaduwen van de Franse hoofdstad aan zijn Vietnamverleden te ontsnappen met clandestien werk. Daardoor komt hij in aanraking met de intellectuele scene, maar het regime hijgt in zijn nek.
Marjana Savka
ORGANS OF SENSE
(vert. Mark Andryczyk)
sight
with my memory’s eyes
I thank you for all
that I can see
even with
eyes closed
even when you
block out the light
with your palm
the world a camera obscura
it’s concave mirror
reflecting
the little soul of a boy
barefoot and short-haired
and two oceans
full of heavens and clouds and eyes
of the same deep shade
hearing
you know it too
no silence
it does not exist
even in dreams
amid the most subtle vibrations
I always succesfully
find
the pulse of pigeons’ wings
and the rustling of trees
on a certain chestnut street
the dance of nighttime moths
encircling the fixture
the crackling of a page
which
is turned
by trembling fingers
the sights of lovers
perhaps from the house just across
the whispers of an unknown language
in the telephone membrane
and the arrhytmia of hearts that
always fall out of rhythm
when attempting to beat in time
