Poëzieweek 2022! Lezen onder de betovering

*|MC:SUBJECT|*

Geachte lezer,
Er zijn in de letteren maar weinig dingen die in steen gebeiteld staan (niet in de laatste plaats omdat nog altijd overwegend papier gebruikt wordt) echter – zonder enige twijfel geldt de Poëzieweek onverdeeld als dé léukste wéék van het jaar. Men mag dit nogal arbitrair vinden, maar er staat wat er staat en daar, lezer, kunnen we het over eens zijn, met als kanttekening dat omwille van de ‘uitrazende’ pandemie dit feest der taal en geest wederom voornamelijk in hemdskleren op de bank thuis genoten moet worden.

De Poëzieweek 2022 loopt van donderdag 27 januari t/m woensdag 2 februari. U ontvangt bij aanschaf van een dichtbundel van €12,50 naast het door Ramsey Nasr geschreven Poëzieweekgeschenk ook het Alternatieve Poëzieweekgeschenk van Sven Staelens.

Zou u dit feest nou het jaar door willen continueren, meld u dan aan voor ons Poëzieabonnement! We verrassen u 4 keer per jaar met een recente, opmerkelijk interessante bundel. De prijzen van de bundels variëren tussen de 17,50 en de €25,-, u kunt het abonnement op ieder moment opzeggen. Uiteraard wordt onze keuze begeleid door een inhoudelijk schrijven van de hand van onze collega Merijn Schipper, oud-hoofdredacteur van poëzietijdschrift Awater. De eerste bundel wordt vanaf 1 april bekendgemaakt en voor u klaargelegd.

Tot slot: wie behalve van poëzie ook van voorlezen of voorgelezen worden houdt, kent een dubbel zo groot plezier: tijdens de Nationale Voorleesdagen van woensdag 26 januari t/m zaterdag 5 februari is de mini-editie van Tjibbe Veldkamp & Kees de Boers prentenboek van het jaar Maar eerst ving ik een monster beschikbaar voor slechts €5,25 (voor zover de voorraad strekt). Er is veel meer moois voor verbeelding en het slapengaan – dus kom vooral tussen onze voorleesboeken neuzen!

Poëzieweekgeschenk 2022 – dichter bij Van Gogh

Ramsey Nasr is reeds lang begeesterd door de schitterende brieven van Vincent van Gogh en speelde al jaren met het plan om op basis daarvan een dichtbundel te maken. Het door hem geschreven Poëzieweekgeschenk 2022 Wij waren onder de betovering is dan ook een blijk en uiting daarvan: Nasr heeft erin Van Goghs eigen woorden uit zijn brieven losgeweekt en in een geheel nieuw verband geplaatst. Daarmee komt Nasr, zo blijkt uit een interview in poezietijdschrift Awater, paradoxaal genoeg dichter bij Van Gogh en stuit ‘soms onvermoed op een kern’. Zou die kern wellicht ‘Ik ben | geheel besloten |‘ kunnen zijn? Lees en ontdek!

Dagen in huis doorkomen met tulpenwodka

In Aarduitwrijvingen, dat op het eerste oog gaat over het kijken naar landschappen en naar de wisselende lichamen die zich erin bewegen, lijkt Charlotte Van den Broeck te proberen over kwetsuren te schrijven zonder ze tot object te maken – want is een objectivering niet een vorm van kwetsuur? Als je een dichter een button met ‘speels’ zou willen opspelden, dan denken wij direct aan Astrid Lampe. Ook in haar Tulpenwodka wisselen humor, ernst en absurdisme zich af, stelt ze en passant nieuwe woorden samen, combineert formele met populaire taal, enzovoorts. Alle betekenis blijft dubbelzinnig, de vreugde in haar werk zit hem dan ook vooral in taal, klank, ritme en haar snedige humor. Roelof ten Napels heldere, beschouwende Dagen in huis is wat je met Franse slag een COVID-dichtbundel kunt noemen: hij blijft dicht bij huis. Overigens zonder de in zijn vorige bundels haast tastbare woede, zonder krullen en fratsen, tast hij met taal van de hand naar het raam en van het raam naar huis. Siel Verhannemans Wat nu met het licht dat binnenvalt staat daar haaks op: de thema’s van de eindigheid en rouw worden bijzonder direct in de gedichten gegoten – troost volgt uit de doorwerking en ontmanteling van de rouw en daarmee: nieuw leven. Nyk de Vries’ Asman is een bundel die gelijktijdig met acht poëziefilms is uitgebracht, wellicht ook te zien op het tweede Nederlandse Poëziefilmfestival dat komend najaar in Zutphen gehouden zal worden. De prozagedichten worden daarin door hemzelf tot leven geblazen, maar ook de bundel staat: die stelt maatschappelijke verhoudingen op scherp, zij het niet zonder humor en het streven te verbinden.

Het Alternatieve Poëzieweekgeschenk 2022: de stem van de vluchteling

Het extra poëzieweekgeschenk van uitgeverij Crú is dit jaar een poemic – een dichtbundel op basis van comics. In Grenzeling, dat over vluchtelingen gaat, gebruikt de Sven Staelens twee lettertypes. Het ontcijferen van het eerste font ‘Mourier’ vergt een overeenkomstig moedeloos makende inspanning die ook een vluchteling moet leveren voor elke tekst die hij de eerste tijd in Nederland onder ogen krijgt. Naast Mourier staat een schier onbegrijpelijk, vaker in experimentele poëzie gebruikt ‘asemisch’ font. De term asemisch betekent zoveel als ‘zonder specifieke semantische inhoud, of zonder betekenis’. De asemische teksten vertegenwoordigen de stem van de vluchtelingen, waarvoor velen van ons zich niet meer de moeite getroosten om hun taal, verhalen en geschiedenissen te verstaan.

Komma’s en oeverloos gelukte zinnen

Afgelopen week werd bekend dat Sasja Janssens Virgula de Awater Poëzieprijs 2021 heeft gewonnen. De uitzonderlijk sterke bundel kreeg de prijs toegekend door een brede selectie poëziecritici en -kenners. Virgula is inderdaad een bedwelmend goede bundel, waarin heftige gebeurtenissen en emotioneel zware onderwerpen met lichtvoetige, speelse taal worden gebracht. De bundel, over het volwassen leven van vrouwen, heeft door zijn opbouw en de herhaling van gedichtvormen een haast ritueel karakter, waarin naar een afsluitende punt wordt verlangd, maar waarin de komma (virgula in het Latijn) domineert. Rozalie Hirs’ Oneindige zin is een grote vloeiende zin waarin binnenwerelden overlopen in de werelden om ons heen – een cyclische viering van de natuur en het leven met een hoog stream of consciousness–gehalte. Bijleveld had het genoegen Jonathan Griffioen in de winkel uit Gedichten met een Mazda 626 te horen voordragen. In het door Argibald geïllustreerde De (t)huiszittergod richt hij zich op het fenomeen van de waanzin. Om het wezen ervan te benaderen weerhield de dichter zichzelf langdurig van slaap. In het virtuoze Het spettert geluk voert Tomas Lieske andermaal Keto Stiefcommando die een groepje verschoppelingen samenbrengt op de Arc, een potsierlijk schip op de Seine, kort voor wat lijkt op een apocalyps. Nisrine Mbarki, tot slot, weet met een veelvoud aan taalregisters in Oeverloos ogenschijnlijke tegenstellingen te laten samenkomen en met mededogen hertekent ze voorheen vaststaande grenzen.

Rijneveld splitst spectaculair de komijnen

In lijn met Marieke Lucas Rijnevelds eerdere bundels Kalfsvlies en Fantoommerrie, kreeg ook Komijnsplitsers een neologisme als titel. Wat is een komijnsplitser nou helemaal? Terwijl daar in de Volkskrant nog dieper over wordt nagedacht, gaan wij bij Bijleveld op in Rijnevelds woud van personages, waar betekenissen als dikke plukken vacht in het hechte struikgewas hangen. We bedoelen niet te zeggen dat het zwaar of teveel is. Het gaat er juist om: ‘hoe je met schroom/ weer de gordijnen openschuift, van je tjongejonge’ en over ‘hoe je wrikt aan schijnzekerheden en toch/ de rede, altijd kies je voor de rede’. Samenvattend dus: rijk aan betekenis, lichte toon en wars van lichtzinnigheid.

Opmerkelijk werk uit Portugal, het VK en de VS

De in Nederland vrij onbekende Louise Glück werd na de toekenning van de Nobelprijs plots een van de meest gelezen dichters. Naast de recente vertaling Averno, verscheen onlangs haar nieuwe werk Winter Recipes From the Collective. Deze bundel heeft de sfeer van een kamermuziekconcert. Elke regel, elke stilte daar omheen is hoorbaar, en de klank van elk gedicht wordt als ware doorgeven aan de volgende, dat daar animoso of dolente op voortgaat. De stem van de dichter is er een van aanwezigheid in de veelheid van onderwerpen (een verloren paspoort, een ingrediëntenlijst voor een sandwich) die de bundel rijk is. De dichter en essayist Carey Salerno’s wendbare gedichten voeren je in Tributary mee de rivier op, trekken je onder water, denken na over wat zij representeert en verzetten zich tegen de metaforen waarvoor rivieren gebruikt worden – zowel een tribuut aan de rivier, als een overtuigende zijrivier van een bundel. Kaya Chingonyi’s lyrische tweede bundel A Blood Condition leidt van de Zambezi-rivier tot Leeds, en gaat over hoe tijd, afkomst en afstand in een lichaam kunnen samenvallen. Ana Luisa Amaral is een van Portugals bekendste dichters. What’s in a name verenigt waarom zij zo geliefd is: de kleine hypnotiserende, nu en dan ironische gedichten doen in de verte denken aan Szymborska en Dickinson, en verenigt huiselijke sfeer, vriendschap en liefde met de mythische thema’s. In Goldenrod weet Maggie Smith het wonderbaarlijke van elk moment in haar gedichten te vatten, of dat nu ouderschap is of een veld met guldenroede – zelfs de autocorrectie van haar schrijfprogramma, weet ze in poëzie om te zetten.

Nationale Voorleesdagen: 26 januari tot 5 februari!

Tijdens de Nationale Voorleesdagen staan tien knap verhalende en geïllustreerde prentenboeken centraal, bovendien is de mini-editie van Tjibbe Veldkamp & Kees de Boers prentenboek van het jaar Maar eerst ving ik een monster voor een zacht prijsje verkrijgbaar. Maar er is veel meer, kom vooral langs in de winkel!

Over het alternatief van poëzie

Ook wie meer over poëzie wil lezen, kan zijn hart ophalen. Hoewel hier maar een Nederlandstalige titel genoemd wordt, kunnen we u wijzen naar allerhande gidsen en handboeken. Maar om het onbekende beminbaar te maken, houden we het nu enkel bij Jeroen Dera’s Poëzie als alternatief, dat aan de hand van besprekingen en reflectie erin slaagt te laten zien hoe divers de hedendaagse Nederlandstalige poëzie is en hoe raak zij de maatschappij een kritische spiegel voorhoudt. Anders dan Dera, biedt Nancy Perloffs uitgebreide anthologie van 21ste eeuwse Concrete Poetry een alternatief voor poëzie – althans zoals velen haar kennen. In concrete poëzie, die soms onder de noemer van visuele poëzie wordt geschoven, ligt het gewicht van de betekenis in de vormgeving van de typografie, alsmede op de grafische indeling ervan op de pagina. Wie wil weten hoe poëzie werkt, is Lucy Newlyns The Craft of Poetry een absolute aanrader. Steeds aan de hand van een gedicht dat een bepaald stijlmiddel uitdraagt(!), krijg je oog voor waar je bij gedichten zoal op kunt letten. De tweede anthologie uit dit rijtje is Joy Harjo’s Living Nations, Living Words. Het is een culminatie van een project dat zij als voormalig Poet Laureate van de VS opzette, waarin ze een selectie interessante dichters samenbracht die behoren tot de First Nations volkeren. Some Answers Without Questions van de Engelse dichter, prozaïst en essayist Lavinia Greenlaw is deels memoire, deels manifest; in haar boek onderzoekt ze de menselijke drang om zich uit te drukken, alsmede de randvoorwaarden die dit mogelijk maken, en komt zo tot heldere inzichten.

Louis Lehmann, ‘Ars Poëtica met voorbeelden II’
Gij zult niet bloemlezen! (2021)

Onlangs verscheen zowel Louis Th. Lehmanns biografie De dichter die het niet wilde zijn als de bloemlezing Gij zult niet bloemlezen! . Lehmanns (1920-2012) werk, schrijft zijn bloemlezer Erik Bindervoet: ‘is van zichzelf al een complete bloemlezing van de Nederlandse poëzie van de 20ste en 21ste eeuw tot dusver’. En inderdaad, wie door zijn werk vlooit, komt een breed scala aan schrijftechnieken, -stijlen en -vormen tegen: écriture automatique, klassieke sonnetten, poëzie uit niet bestaande woorden, aforismen en readymades, als ook poëticaal werk, zoals het ‘Ars Poetica met voorbeelden (II)’ hieronder:

Wat willen woorden, die uitwegen zoeken
anders dan andere woorden navliegen;
woorden van and’ren, gelezen, gehoord
met het stemloos gehoorv an de zwijgende lezer,
dat meer muziek maakt dan spreken?

Woorden van and’ren ontroeren,
het eigen woord nooit, maar de wens
zichzelf genoeg te zijn is de drang
naar poëzie die, hoe tijdelijk ook,
bevrijd van het moeilijke denken,
omdat zij de definitie neemt
maar de feiten laat lopen.

WIE LEEST, RIJMT DE GEEST