Boekenweek: Eerste liefde: eindeloos veel leesplezier

*|MC:SUBJECT|*

Geachte lezer,

Hoera! Van zaterdag 9 tot en met maandag 18 april is het Boekenweek! Dit jaar staat de Boekenweek in het teken van het thema ‘Eerste liefde’. Beide Boekenweekpublicaties, niet alleen zoals gebruikelijk het Boekenweekessay van Marieke Lucas Rijneveld, maar ook het Boekenweekgeschenk van Ilja Leonard Pfeijffer, zijn trouw aan dit thema. Pfeijffers Monterosso mon amour krijgt u cadeau bij een besteding van €15,- aan Nederlandse literatuur. Ook dit jaar is er een Boekenweekgedicht! Dat gedicht, geschreven door Bart Moeyaert, vindt u onderaan de nieuwsbrief.

Nu we het toch over poëzie hebben: Mark Boogs, Het einde van de poëzie, de eerste bundel in ons poëzieabonnement, ligt voor de abonnees klaar. De bundel gaat vergezeld van een inhoudelijk schrijven door Merijn Schipper, onze collega en voormalig hoofdredacteur van poëzietijdschrift Awater. Meld u ook aan voor ons Poëzie-abonnement! We verrassen u 4 keer per jaar met een recente, opmerkelijk interessante bundel. De prijzen van de bundels variëren tussen de €17,50 en de €25,-. U kunt het abonnement op ieder moment opzeggen.

Het Boekenweekgeschenk – cadeau bij een besteding vanaf €15,- aan boeken –
& het Boekenweekessay 2022

In Ilja Leonard Pfeijfers Boekenweekgeschenk Monterosso mon amour reist Carmen terug naar een romantische plaats uit haar jeugd, waar ze onverhoopt langer moet blijven. De sleur wordt doorbroken door de ontmoeting met een kleine jongen. Marieke Lucas Rijneveld neemt in het Boekenweekessay Het warmtefort afscheid van zijn dierbare basisschool, waarvan de sloop nog even is uitgesteld omdat een groep zeer zeldzame vleermuizen zich er heeft gevestigd.

In eerste liefdes is men meedogeloos een nieuweling

Niña Weijers debuut De consequenties sleepte maar liefst vier prijzen in de wacht. Daarop volgde het wonderbaarlijk goed geslaagde Kamers anti-kamers – een lieveling van een onzer collega’s. De pakkende essaybundel Zelf doen is gebaseerd op stukken die tussen 2016 en 2022 in De Groene Amsterdammer verschenen en zou je kunnen duiden als een essayistische oefening in bestaan – al lezend en schrijvend probeert ze een route door het leven te vinden. In De geliefden, het bijzonder geestige debuut van Willemijn Kranendonk, breken twee geliefden hun intense relatie af. Veertig jaar lang leiden ze een diametraal tegenovergesteld leven: Jacqueline jaagt materieel succes na, Rosa een holistisch leven – maar hebben ze geleefd zoals ze wilden, en waarom blijven ze aan elkaar denken? In Marion Bruinenbergs debuut Nieuweling ontstaan haarscheurtjes in een verse vriendschap; Simone, die wel klaar is met haar schaduwrijke bergdorpje, voelt namelijk een lichte achterdocht groeien bij de intenties van de levenslustige Eveline, de nieuweling die onderzoek komt doen naar schaduwplanten. In de verhalen uit Een meedogenloos gehoor speelt debutant Mauk Westerman Holstein met je leesverwachting – de ver doorgedreven logica ontregelt, en bezit een imaginaire kracht die koortslijders eigen is, aldus Daan Remmerts de Vries op het achterplat. Net als Weijers heeft Fieke Gosselaar al twee titels op haar naam staan. In de roman Als je ze kent, over het belang van contact, kampt Nora met schulden nadat haar relatie gestrand is. Op begrip kan ze niet rekenen. Pas als haar overbuurman op raadselachtige wijze overlijdt, vindt ze aansluiting bij haar buren, het blijken even gewone als opmerkelijke mensen.

De nieuwe Louis!

Édouard Louis‘ steevast sterk sociaal geëngageerde werk heeft de afgelopen tijd veel in de belangstelling gestaan: diverse succesvolle toneelproducties van zijn reflexieve, autobiografische novellen stonden op de bühne. In Veranderen: methode, ook ditmaal niet zonder intelligente reflectie op maatschappelijk context, vertelt Louis op nietsontziende wijze zijn levensverhaal. Hij beschrijft de alomvattende wens te ontsnappen uit zijn kansarme en verstikkende jeugd in Noord-Frankrijk; in zijn streven rijk en beroemd te worden geeft hij veel op, en laat zelfs zijn beste vriendin in de steek om toegang te krijgen tot de elite van Parijs. Nu hij daar echter is aanbeland, heeft hij enkel nog behoefte zich in een hoekje op te krullen en daar te blijven liggen, ver weg van alles en iedereen.

Elk boek is een biecht, en op zijn best waarachtig

Donald Niedekkers schrijverschap bevindt zich voor het brede publiek nog in de coulissen, dat is jammer, want in elk boek schuilt een wonderlijk perspectief of vernieuwing: zo schreef hij in Als een tijger, als een slak vanuit het gezichtspunt van een gedicht, Zo zie je alles gaat over een haast gepensioneerde medewerker van de IKEA, die voor het naderende afscheid een maquette van potloodjes bouwt. In Waarachtige beschrijvingen uit de permafrost is een anoniem bemanningslid van Willem Barentsz aan het woord. Vanuit zijn ijsgraf naast het Behouden Huis verhaalt hij in barokke stijl over de gedoemde expeditie, over hoe deze reis onthouden is, en passant over de koude oorlog en het slinkende permafrost. De vanwege de oorlog in Oekraïne uit Rusland samen met zijn vrouw teruggekeerde Pieter Waterdrinker lijkt met Biecht aan mijn vrouw een persoonlijke roman geschreven te hebben. De schrijver ziet zich in het Schrijvershuis te Amsterdam op het hoogtepunt van de pandemie geconfronteerd met een geheim uit zijn verleden – hetgeen zijn leven op zijn kop zet. In Jamal Ouariachi’s Herfstdraad drijft een steeds dwingendere identiteitspolitiek van de linkse organisatie ‘Het Kruispunt’ een schrijver in de armen van een fictief conservatief-nationalistische organisatie. Maar ook ‘Deftig Rechts’ wordt extremistischer en beide werelden beginnen steeds meer op elkaar te lijken. In Tom Lanoye’s De draaischijf maakt Alex Desmedt mede dankzij zijn vrouw, de Utrechtse(!) sterspeler Lea Liebermann, carrière in het Stadstheater van Antwerpen. Als WOII uitbreekt, mag de Joodse Lea niet meer spelen en kwijnt weg, Alex echter laveert tussen collaboratie en verzet in zijn nieuwe rol van directeur. Een delicate opdracht brengt hem kort voor de bevrijding terug naar Nederland, met verstrekkende gevolgen. In Martin Michael Driessens novelle Het licht aan het einde van de loop vraagt een kogel in een pistool zich af wat zijn bestemming zal worden. Diverse schutters en doelen komen voorbij – waaronder twee kinderen die met het geladen wapen spelen.

Dieppersoonlijke essays, brieven en herinneringen

Kort op elkaar zijn drie nieuwe delen verschenen in het Prive-Domein die een goed deel van moderniteit beslaan. Om te beginnen zijn de vertaalde dagboeken en herinneringen van Roger Martin du Gard te lezen in Kijken door een sleutelgat. De schrijver van het wereldberoemde De Thibaults, dat enkele jaren geleden in twee kloeke delen werd vertaald, begon kort na het einde van WOI dagboeken bij te houden. Aan dit archief, dat de schrijver dertig jaar lang ononderbroken opbouwde, voegde hij enkele jaren voor zijn dood talloze persoonlijke documenten toe, waaronder brieven en jeugdherinneringen. In Homo poëticus is een selectie autobiografische geschriften, reisverhalen en dieppersoonlijke essays van Danilo Kiš bijeengebracht. Kiš, chroniqueur van de holocaust die in het noorden van Servië plaatsvond, was luis in de pels van de nationalisten die Joegoslavië uit elkaar zouden drijven, en leefde lange tijd als balling in Parijs. De in 2015 overleden auteur Eriek Verpale won in 1990 met zijn roman Alles in het klein de NRC-prijs en zijn toneeltekst Olivetti 82 werd verfilmd, toch zwijgt de vergetelheid aan de poort. Brieven aan Luuk Gruwez zou zijn lot kunnen keren: de literaire proeftuin van deze rasverteller schittert.

Een goed boek is een onverwachte broederschap

Een perstekenaar en zijn buurvrouw, een uit het publieke leven teruggetrokken cultschrijver, zijn in Een onverwachte broederschap op elkaar aangewezen als de stroom uitvalt. De wereld blijkt op de rand van een kernoorlog te staan, die ook aan hun eiland niet voorbij zal gaan. Amin Maaloufs roman is een oproep om te midden van groeiende schaarsten en oorlog al onze verbeeldingskracht aan te wenden, om de wereld zoals die zou kunnen worden, mogelijk te maken. Ook in Sarah Halls zinnelijke roman Het atelier gaat het om overleven. De wereldberoemde beeldhouwer Edith Harkness leidt tijdens een pandemie met haar nieuwe vrijer een geïsoleerd bestaan in haar immense atelier. Verschuivingen binnen en buiten de muren leiden tot onverwachte realisaties. In Vietnamees in Parijs weet Viet Thanh Nguyen, die met zijn debuut De sympathisant de Pulitzer Prize binnensleepte, existentiële wanhoop aan een thrillerachtig verhaal te paren. De getraumatiseerde Vietnamese vluchteling vindt aansluiting bij een groep linkse intellectuelen, wat zijn denken over kolonialisme en dictaturen stimuleert, maar hem ook met zijn clandestiene handelswaar in een drugsoorlog doet belanden. In De wilden van Gabriëlle Filteau-Chiba vermoedt boswachter Raphaëlle dat haar hond in de verre wildernis waar ze wonen door een beer is gegrepen. Een grimmigere wereld van stroperij en seksueel geweld gaat erachter schuil en ze zint op wraak. Sharon Dodua Otoo voert in Ada’s plek een lijn van Ada’s op, beginnend aan de Goudkust wanneer de eerste haar dochter een armband geeft. Die armband bepaalt het lot van de Ada’s na haar, via Dickens en WOII tot aan het nu.

Hella S. Haasse, het eerbetoon

Het leven van Hella S. Haasse, geboren in 1918 te Batavia en in 2021 op 93-jarige leeftijd te Amsterdam overleden, stond in het teken van haar schrijven. Het talent dat ze met die focus waarmaakte, leverde twintig romans, vijf verhalenbundels en vijf biografische werken op. Niet verwonderlijk dat haar de P.C. Hooft-prijs werd toegekend. Daarnaast was ze een graag geziene gast op TV. Zo soepel als het er van buitenaf uitzag, was haar leven echter niet. Haar grote liefde voor literatuur en schrijven conflicteerde met het conventionele leven dat zij ook probeerde te leven. De ons dierbare Yourcenar van de Lage Landen heeft met Aleid Truijens monumentale biografie Leven in verbeelding een waardig eerbetoon gekregen.

Elk boek is een reis zonder terugkeer

David Diop sleepte in 2020 eerst de Europese Literatuurprijs binnen en daarna de International Bookerprize. Ook met Reis zonder terugkeer duikt hij in het koloniale verleden, zij het ver voor de slachtvelden van WOI van Meer dan een broer. Ditmaal reizen we terug met de jonge Franse botanicus Michel Adanson naar het jaar 1750, wanneer hij voor onderzoek in Senegal arriveert. Daar ontdekt hij dat op Gorée, een eiland voor de kust, slaven ingescheept worden. Met name het verhaal van een van hen die wist te ontsnappen, Maram, intrigeert hem dermate dat Adanson zijn aanvankelijke onderzoek laat varen. De biografische roman De Tovenaar van Colm Tóibín gaat over Thomas Mann, wiens bestaan vol tegenstrijdigheden was. Zorgvuldig balanceert het boek tussen het intieme leven en de wijdere context van het leven van deze vader van zes met homoseksuele gevoelens, die een van Europa’s sleutelwerken schreef en ballingschap moest zoeken in de Verenigde Staten toen hij zich tegen het nationaal socialisme keerde in aanloop tot WOII. In Jón Kalman Stefánssons Jouw afwezigheid is duisternis ontwaakt een man in een plattelandskerk zonder enige notie te hebben van waar hij is. Samen met de predikant van de kerk, begint hij een zoektocht naar zijn verleden, waarbij de wereld van een van de noordelijke fjorden, en een bont gezelschap aan personages in beeld komt. De roman Stern 111 van Lutz Seiler geeft een prachtig beeld van de eerste jaren na de val van de muur, aan de hand van de geschiedenis van een gezin, dat na de breuk tussen de ouders en de in Oost-Berlijn in criminaliteit gerakende zoon de weg terug naar elkaar moet vinden. Ook in Iris Wolffs De onscherpte van de wereld speelt de koude oorlog een rol. De lange arm van Ceaușescu reikt nog in het dorp waar Florentine en Hannes bezoek uit de DDR ontvangen. De reizigers zijn niet wie ze lijken, en door de ogen van zeven familieleden volgen we hun lotgevallen.

De Decamerone van de Franse literatuur

Wat de Decamerone (1349-1360) van Giovanni Boccaccio betekent voor de Italiaanse letterkunde en The Canterbury Tales (1387-1400) van Geoffrey Chaucer voor de Engelse, dat betekent De honderd nieuwe nieuwigheden voor de Franstalige literatuur. Filips de Goede (1396-1467), hertog van Bourgondië en trotse bezitter van de rijkste bibliotheek van de late middeleeuwen, had twee passies: boeken en vrouwen. Vertaler Jan H. Myshkin: ‘In Les cent Nouvelles nouvelles (De honderd nieuwe nieuwigheden) bracht hij beide passies samen: boerden en kluchten over de verleidingskunsten van mannen en vrouwen, waarbij het sterke geslacht er weleens verzwakt uitkomt en, logischerwijs, het zwakke versterkt.’

Lezers zijn de geluksvogels onder de reizigers

De val van de Tiara is een vermaard 14e eeuws samoerai-epos over de steeds oplaaiende strijd tussen twee clans, dat je met duizelingwekkende vaart door 12 eeuwen en langs uiteenlopende onvergetelijke figuren voert – waaronder de monsterlijke krijgsheer Tiara Kiyomori, die bloedheet van razernij sterft en het water om hem heen doet sissen. Paviljoen 3 van auteur en ervaringsdeskundige Bette Howland, is een geestig portret van een kleine psychiatrische afdeling van een groot universiteitsziekenhuis. Een oppermachtige staf zwaait de scepter, maar de gehaaide patiënten zijn gepokt en gemazeld. Luigi Pirandello laveert virtuoos tussen vlotte dialogen, weemoedige landschapsbeschrijvingen en filosofische bespiegelingen in Geluksvogels, een kloek pareltje aan kort proza, dat getuigt van een scherp gevoel voor humor, een immens mededogen en groot psychologisch inzicht. De rozentuin bevat een selectie van 20 verhalen van Maeve Brennan uit de jaren ’50-’60 van de vorige eeuw. Vijf ervan spelen zich af tegen het decor van de vrijheidsstrijd in Ierland, waar haar ouders actief aan deelnamen. Eenzame reiziger is een jubelende viering van de menselijke ontdekkingsdrang die de lezer door Noord-Amerika en Europa voert, met de voor Jack Kerouac niet onbekende elementen van drogerende middelen en het beat-nachtleven.

Een bestiarium van het onbewuste

April is niet alleen een onderkomen voor de Boekenweek, ook is het de Maand van de Filosofie waarvoor Paul Verhaeghe het bijbehorende essay Intieme vreemden schreef. Oh, én het is de Maand van het Natuurboek in welk kader het gratis tijdschrift Natuur voor echte lezers voor u klaarligt. De uitgave Drinkbare rivieren van Li An Phoa en Maarten van der Schaaf is tijdelijk afgeprijsd van €22,99 naar €15,- en van elke verkocht natuurboek van Uitgeverij Atlas Contact gaat €1,- naar Trees for all! Tijdens deze twee-maanden-in-een is natuurlijk veel interessants te lezen, en in onze volgende nieuwsbrief zullen wij daar meer aandacht aan besteden. Voor nu bieden we een bescheiden vooruitblik met Mark Boulds ideeënrijke The Anthropocene Unconscious, waarin de auteur zich richt op natuurcatastrofes in relatief recente culturele uitingen. In het bijzonder richt de literatuurwetenschapper zich op ficties die, hoewel niet direct gericht op de klimaatcrisis, niet blijken te ontsnappen aan dit, volgens Bould centrale onderwerp van ons collectieve onbewuste. Het schitterend vormgeven A Bestiary of the Anthropocene gaat in op hybride vormen van natuur en techniek – die al of niet intentioneel tot stand zijn gekomen – van vogels die hun nesten van zwerfafval maken tot de grote wasmot die plastic verteert. Het boek is uitgekomen bij uitgeverij Onomatopee, waarvan meer bijzondere uitgaven her en der in de winkel zijn terug te vinden.

Brandende vragen in liefde

Als Margaret Atwood ergens aandacht aan besteedt, dan is dat een teken dat een onderwerp van belang is – of wordt. In Atwoods verzameling Burning Questions zijn 50 essays, lezingen, autobiografische schetsen en boekbesprekingen opgenomen die een breed aantal thema’s beslaan; van politieke thema’s tot aan het nog altijd eindeloos mysterieuze universum. Ze geeft blijk van een frisse en originele bovenkamer. René/Renate Stoute’s leven was niet zonder hobbels, blijkt uit de door David de Poel geschreven biografie Oefeningen in dapperheid: Stoute werd van school gestuurd, raakte verslaafd aan heroïne en voor zijn transitie tot vrouw kwam hij voor het vervalsen van cheques in de gevangenis terecht. Daar leerde hij zichzelf schrijven, en in zijn worstelingen werd hij door Jeroen Brouwers bijgestaan. Maggie Nelson is een van de scherpste geesten van dit moment, dus het boek Over vrijheid kunnen we niet onaangeraakt laten. Erin legt ze een verband tussen zorg en vrijheid, observeert ze hoezeer vrijheid verbonden is met haar tegenpolen en hoe relevant het thema in tijden van onze klimaatcrisis is. In Er is nog tijd van Rodrigo García’s blikt de zoon van Gabriel García Márquez terug op zijn vader. Het is bepaald geen opsomming van gebeurtenissen, noch blijft het bij een inkijkje in zijn huiselijke leven. De memoires zijn inhoudelijk, kritisch en zonder een snik zal een mens het boek waarschijnlijk niet sluiten. Amy Blooms I n liefde bevat eveneens memoires. Haar leven verandert drastisch wanneer bij haar man Alzheimer wordt geconstateerd en hij niet als schaduw van zichzelf, maar in het harnas wil sterven.

Het Boekenweekgedicht 2022 van Bart Moeyaert

Kortom

van je ware zijn er zeven op de wereld
je weet nog niet dat ik daar een van ben

mogelijk zal ik je nooit omhelzen
toch is de ware liefde onderweg

we reizen in een touringbus bergop
bergaf remmen we mee met onze voeten

dan stapt weer iemand met de glimlach uit
recht in de armen van een zielsverwant

evengoed stapt stervend vuur weer op
of zal ik zeggen: sissend kooltje

de achterbank, daar wordt getreurd
ik ben gaan houden van het woordje ongewisss

met dat verschil dat jij je tijd verspilt aan
witte nachten, wanhoop, wachtmuziek

kortom aan alles wat ons eenzaam maakt
ik ga je op een dag verrassen

leef door en zoek of wanhoop niet
de bus rijdt voor en als je mij ziet

zeg je: ah

WIE LEEST, IS EEN GELUKKIGE DER GEEST