Geachte lezer, De opruimwoede was nog niet bedaard of daar was het Festival Oude Muziek, dat tot 31 augustus doorklonk en als het ware de baton – estafette-stijl – op 23 september doorgeeft aan het internationale literatuurfestival ILFU, dat tot 2 oktober in de stad gehouden wordt. Bijleveld ziet als een dorstige in de woestijn uit naar dit gesproken woord, de woordenstroom (de woordgrap!), de slapstick, de anekdotes. We zien uit naar bewoordingen op hoog atletisch niveau, denk Cirque de Soleil, denk oh! en ah!, denk vlijmscherpe argumentatie van het niveau van messenwerpers en degenslikkers, engagement: olé! En we hangen bij wijze van spreken nu al aan de lippen van de in deze trapeze zwiepende Éduard Louis en Imbolo Mbue. A prospos: u kunt in deze nieuwsbrief een kaartje winnen voor de festivaldag van 25 september, zie hieronder!
In dit bescheiden schrijven vindt u daarnaast suggesties voor heerlijke (na)zomerfictie, voor boeken over de natuur voor jong en oud, alsmede voor maatschappijkritische literatuur. Tot slot maken we vanaf de nok van deze circustent een verfrissende duik in een bescheiden aantal opmerkelijke geschiedenissen.
Het muzikale universum van Bach
Over Bach, een van de veelzijdigse componisten uit de Westerse cultuurgeschiedenis is redenBach, Zijn meesterwerken enmuzikale universumverschenen – een nieuwe kroon op het inmiddels ruim vijftig jaar lopende onderzoek van de wereldberoemde Bach-kenner Christoph Wolff. Na zijn geprezen biografieJohann Sebastian Bach, Zijn leven, zijn werk, zijn geniebiedt Wolff in dit nieuwe boek een even fijnzinnige als overtuigende duiding van Bachs composities. Aan de hand van sleutelwerken uit het duizelingwekkende oeuvre van de componist, zoals de Matthäus-Passion, Die Kunst der Fuge, de Goldberg-variaties en de Mis in b maakt hij duidelijk hoe ongeëvenaard, grensverleggend en tijdloos de muziek van Johann Sebastian Bach is.
Lang glorende nazomerse fictie
Voor haar intelligente science fiction Frankisssteinverdiepte Jeanette Winterson zich in AI. De weerslag van haar onderzoek vindt u terug in de bundeling essays 12 Bytes. In Elif Shafaks The Island of Missing Trees ontmoeten medio ’70 op Cyprus twee tieners van Turks- en Griekse afkomst elkaar in de politieke luwte van een café, waar een vijgenboom zich door een opening door het dak strekt. Nadat hun contact verbroken is, onderzoekt de jonge Ada hun verhaal, waarvan enkel de vijg nog getuige lijkt. Robbie Arnotts The Rain Heronspeelt zich af na een verwoestende staatsgreep aan de grens van het land, waar natuurvorser Ren leeft van jacht, kleinschalige verbouwing en handel. Op een dag wordt haar rustige leven verstoord door een troep soldaten die op zoek is naar de mythische regenreiger die van uiterlijk kan veranderen, en de sceptische Ren wordt gedwongen mee te zoeken. In Checkout 19 van Claire-Louise Bennett mengt werkelijkheid zich met fictie wanneer een vrouw de levensvormende gebeurtenissen van haar leven beschouwt, bij haar soms bedwelmende zoektocht naar betekenis. Ook in Mieko Kawakami‘s filosofische roman Heavenwordt gezocht naar de zin van het bestaan. In dit geval zijn het twee gepeste tieners die soelaas bij elkaar zoeken, en niet alleen zij, ook de pesters voeren het woord. Kawakami’s voor Japan vrij feministische Breasts and Eggs zorgde in het zeer traditionele thuisland voor veel reuring.
Moet u weten: The Sea Is Not Made of Water. Adam Nicolsen laat zien dat onze vaak wat instrumentele verhouding tot de zee, een beperkte is. In zijn boek gaan het biologische, filosofische en dichterlijke kieuw aan kieuw (aan kieuw): niet alleen de grote natuurlijke rijkdom op basis van de meest recente wetenschappelijke kennis wordt besproken, ook onderzoekt hij in hoeverre onze aannames over de zee en haar getijden iets over onszelf kunnen zeggen. Joe Shute constateert dat ten gevolge van de klimaatcrisis de eens zo betrouwbare (regelmaat van de) seizoenen in hoog tempo veranderen. In Forecastdoorkruist hij het VK en doet verslag van het effect daarvan op het Britse eiland, en extrapoleert vanaf zijn bevindingen naar de impact op haar cultuur en haar idee van geschiedenis. In Birdpediavan Christopher W. Leahy doorkruist u het territorium der vogelkennis. Het geïllustreerde compendium bevat zo’n 200 onderwerpen die van migratie naar vederdek, en van de vogel in de kunsten naar folklore trekken. Marc Hamer, ooit dakloos, ooit werkzaam bij de spoorwegen en bekend van How to Catch a Mole– waarin hij verslag deed van zijn groeiende bewondering voor deze uiterst nuttige bodemdieren – schrijft inFrom Seed to Dust over zijn in opdracht ontworpen tuin van een kleine vijf hectare, die hij is blijven onderhouden. U leest hoe de aanplant zich door de seizoenen heen ontwikkelt, en gaat bovendien in op de dynamiek tussen de tuineigenaar en hemzelf. Michael PollansThis Is Your Mind On Plantsgaat over het effect van drie medicinale planten op de psyche. De geschiedenis en medische wetenschap van de mescaline, de cafeïne en de opium, is vermengd met Pollans reportages en persoonlijke memoires.
Onze voetafdrukken, wat te doen voor geest en beest?
De klimaatcrisis raast haast onvertraagd voort. Hierover is in kleine en overkoepelende sfeer geschreven, en eruit blijkt gelukkig dat we op kleine en grote schaal iets kunnen doen. Dave Goulson schrijft inStille Aardedat het belangrijk is om bewust te zijn van onze impact, die hij met schrikbarende feiten gestalte geeft. Gelukkig stelt hij daar simpele handvatten tegenover (vervang een verouderde schutting door een haag van inheemse planten, bijvoorbeeld). Roman Krznaric pleit in De goede vooroudervoor lange-termijn-denken, en draagt zes ideeën aan, waaronder dat van intergenerationele gerechtigheid. Meer in voor korte termijn en kleine schaal? Lees dan Caspar Janssens geprezen Het bijenbalkon!
In Natasha BrownsBijeenoverdenkt een jonge zwarte vrouw, tijdens een uitbundig tuinfeest voor haar vriend, het spinnenweb van alle aan haar gestelde eisen (maak carrière, wees in elke situatie beleefd, kies de juiste partner, maar steek je hoofd niet boven het maaiveld). De vraag of het niet eens tijd wordt om alles uit elkaar te halen, groeit gestaag in dit narratief over de verhalen die ons leven vormgeven. Jennifer Nansubuga Makumbi’s De eerste vrouwis een dieppersoonlijke, des al niettemin grootse roman over de zoektocht van een vrouw naar haar ouders, die geïnspireerd is op de Oegandese scheppingsmythe over wat het betekent om vrouw te zijn in een paternalistische gemeenschap. InGroeipijnenwordt de mythe dat jong zijn gelijk staat aan gelukkig zijn, door Sophie Passmann hard onderuit gehaald. Het essay trekt de opgelegde eisen en onze krampachtige pogingen eraan te voldoen in twijfel en biedt handvatten voor de nieuwe generatie jongelingen. Mona Eltahawy ontmantelt in haar vlijmscherpe essaybundel The Seven Necessary Sins for Women and Girlsde ‘zonden’ waarvoor vrouwen generaties lang gewaarschuwd zijn. Eimar McBride, bekend van onder meer A Girl is a Half Formed Thinggaat in Something Out of Placeonbevreesd in op de nog altijd structureel aanwezige ongelijkheid en mysogynie die hun uiting vinden in controle en afkeur die vrouwen klein houden, maar kijkt ook naar hoe we onze kinderen de onbegrensde toekomst kunnen geven die we hen gunnen.
Win kaartjes voor ILFU 2021: Exploring Stories
25 september, van 14-18 uur in TivoliVredenburg
Kans op een set van 2 kaartjes voor ‘Exploring Stories’? Stuur vóór maandag 20 september een e-mail met ‘Exploring Stories’ als kop, en wie weet ziet u Tahar Ben Jelloun, Caroline Lamarche, Ayaan Hirsi Ali of Manon Uphoff wel live!
Geboeid door de verleden tijd
Van Michael Pye, bekend van zijn Noordzee-geschiedenis The Edge of the World, verscheen recentAntwerp, The Glory Years. Voor Amsterdam positie overnam, was de Belgische zeehaven een Parijs onder de Europese steden, en het centrum van de wereldhandel en kennis, waarin mensen als Erasmus en Thomas More hun inspiratie opdeden.Burning the Books buigt zich over de 3000 jaar oude, in vlammen gevatte angst en controledrang om informatie te beheersen. Behalve over de vernietigingszucht van papieren werken, kijkt Richard Ovenden ook naar de gevaren voor digitale publicaties. Behalve waarschuwing, is het boek tevens een pleidooi voor het behoud van kennis voor het overleven van samenlevingen. Hoe samenlevingen werken laat Jan Lucassen zien in zijn The Story of Work. In dit 700.000 jaar beslaande pancontinentale boek, beschrijft hij de ontwikkeling van (de waardering van) werk en laat de immense gevolgen zien die de invoering van geld erop had. Christopher Clarks Prisoners of Timebevat even briljante als originele essays die specifieker in gaan op onderwerpen die in zijn alom geprezen studie over de aanloop tot WOI The Sleepwalkers aan de orde kwamen. In toenemende mate, leest u in KateMasursUntil Justice Be Done, werd in de VS al een halve eeuw voor de Amerikaanse burgeroorlog in alle lagen van de bevolking volop gediscussieerd over de gelijkheid van en de vrijheid voor de tot slaaf gemaakten. Dit leidde niet slechts tot de genoemde broederstrijd in ‘the land of the free‘, ook vond het zijn vorm in de burgerrechtenwet van 1864 en in het 14e amendement op de grondwet.
– IM K. Schippers – ‘Inhaalmanoeuvre’ uit: Een leeuwerik boven een weiland (2014) Portret: Bianca Sistermans
K. Schippers (1936-2021) was van zijn generatie een schrijver bij wie het kinderlijke plezier in het spel met taal bijzonder evident was. Hij draaide er, bij wijze van spreken, zijn hand niet voor om, om in een van zijn meest gebloemleesde gedichten ‘koe’ op ‘boe’ te laten rijmen; voor de medeoprichter van Barbarber kon een vloer net zo goed een tafel zijn.
INHAALMANOEUVRE
Potloodslijpsel waait van tafel,
mengt zich tussen bladeren
tegen randen van balkonmuur
Hout van slijpsel van potlood
komt ook van boom,
zat vlak naast ander blad,
viel eerst, valt later
Langs omweg van potlood
bereikt het
voor het laatst de grond
