Geachte lezer,
In deze tjokvolle nieuwsbrief handhaven de boeken allerminst de onder ons mensen verplichte anderhalve meter. Hierbij moet vanzelfsprekend worden aangemerkt dat literatuur naar haar aard nou eenmaal aanstekelijk is en aan afstand geen boodschap heeft.
De samenscholing hieronder is van fictionele, historische en kunstzinnige aard, heeft al dan niet een Zilveren Griffel en/of Penseel ontvangen of vloeide uit de pen van een schrijver die al dan niet op het ILFU te zien zal zijn.
Dienstmededeling: aanstaande zaterdag 31 juli begint de jaarlijkse uitverkoop, misschien vindt u daartussen de kennis of wijsheid wel waarvan u niet wist dat u haar zocht – of zelfs die ‘groene edelsteen’, zoals Bertus Aafjes het onderaan deze nieuwsbrief zo treffend uitdrukt.
Zaterdag 25 september in TivoliVredenburg is Édouard Louis te gast bij Book Talks van het ILFU. De Noord-Franse socioloog Édouard Louis (1992) debuteerde in 2014 met de roman Weg met Eddy Bellegueule, waarvoor hij onder meer de Prix Pierre Guénin ontving. Louis groeide op in armoede: zijn vader was een laagbetaalde arbeider in een fabriek en zijn moeder had slechts af en aan werk in de ouderenzorg. Om toch rond te komen moesten zij aanspraak doen op overheidssteun. Het zal niet verbazen dat zijn door armoede getekende jeugd, maar ook het alom opspelende alcoholisme en het racisme waarmee Louis werd geconfronteerd, belangrijke onderwerpen zijn van zijn sterk autobiografisch getinte werk. Ook homofobie was alomtegenwoordig, welk een grote rol speelt in zijn twee jaar later verschenen nietsontziende roman Geschiedenis van geweld, over de nacht waarin Édouard Louis op gruwelijke wijze werd aangevallen. Weer twee jaar later volgt een aangrijpend betoog over zijn afgetakelde vaderZe hebben mijn vader vermoord. Dit boek vormt tegelijk een aanklacht tegen het kapitalisme en de politieke klasse, die voor haar beleid de lagere klassen de rekening laat betalen. In zijn recente Strijd en metamorfose van een vrouw staat nu zijn moeder centraal, die haar hele leven het slachtoffer was van het geweld van mannen. Maar er komt een ommekeer en ze weet zich ervan te bevrijden.
Vertalingen van wereldwijde literatuur
In Damon Galguts ingetogen en virtuoze De beloftekomt van Amor Schwartz’ moeders wens de zwarte hulp Salomé na haar overlijden een huis te geven weinig terecht als haar broer en zus zich daarvoor niet inspannen. Kan Amor nog iets uitrichten? Elsa Morante, een van de grootmeesters van de Italiaanse literatuur, tekent in Het eiland van Arturo een jeugd op van een halve wees op het eiland Priocida. De vrouw die met Arturo’s vader van een reis terugkeert, staat voor alles wat hij verafschuwt: ze is stads, verwend en strenggelovig. Toch voelt hij zich ook tot haar aangetrokken en langzaam zet de onttovering in van zijn eens paradijselijke microkosmos. Als in Maaza Mengiste’s De schaduwkoningkeizer Haile Selassie in ballingschap gaat na de Italiaanse invasie, hunkert Hirut, die net als de andere vrouwen voor de gewonden zorgt, naar een actieve rol in de strijd – het plan dat zij bedenkt, zal echter tot krijgsgevangenschap leiden onder het regime van een beruchte Italiaanse officier. In De stenen getuigen van Hirkaru Okuizuma is Menasse’s stenencollectie zijn passie en troost. Dat geldt ook voor zijn oudste zoon, in wiens borst een overeenstemmende belangstelling voor geologie opvlamt. Als de zoon op een dag dood wordt aangetroffen in een steengroeve, beschuldigt Menasse’s vrouw hem van moord en keert ook zijn jongste hem de rug toe. De Chileens-Franse Miquel Bonnefoy volgt in Erfgoed een sterk met Frankrijk verbonden familie van in Chili wonende emigranten. Als zij twee wereldoorlogen later naar hun pays natal terugkeren, bezitten zij weinig meer dan een verhaal over een mysterieuze oom.
Kanshebbers op de Europese Literatuurprijs
De Europese Literatuurprijs-jury, onder aanvoering van Manon Uphoff, wier recente meesterstuk onlangs is vertaald alsFalling is Like Flying, maakte onlangsde shortlistbekend. De eerste van de vijf kanshebbers isAnnie Ernaux, die in het uitmuntend doorRokus Hofstede vertaaldeDe jaren steeds aan de hand van een beschreven foto van zichzelf, haar leven en dat van haar landgenoten op rake wijze de revue laat passeren binnen de context van de Franse 20ste eeuwse geschiedenis – die nauw vervlochten is met de Europese. Lette Vos geeft blijk van een indrukwekkende talige lenigheid in de Nederlandse editie van het met deBooker PrizebekroondeMeisje, vrouw, anderswaarinBernadette Evaristotwaalf vrouwen van uiteenlopende achtergrond bijeenbrengt en ons herinnert aan wat ons bindt in plaats van aan wat ons verdeelt.Josephine Rijnaartsheeft de melancholische toon van Esther Kinskyin haar vertaling Langs de riviergoed weten te vangen, waarin de auteur, à laSebald, tegen de achtergrond van de geschiedenis een vrouw opvoert die naar een buitenwijk van Londen verhuist; de roman vormt een onderzoek hoe je als mens je plek binnen het geheel kunt vinden. Over de autobiografische romanHerkomst, die schitterend door Annemarie Vlaming is vertaald, ligt de schaduw van de Balkan-oorlog die Saša Stanišićsfamilie liet vluchten. Terwijl zijn oma dementeert, probeert hij het verloop van de vlucht uit Višegrad en zijn familiegeschiedenis in beeld te krijgen. In het trefzeker door Roel SchuytvertaaldeDe reparatie van de wereldvan SlobodanŠnajderwreekt het verleden zich in het huwelijk van Kroatische Vera en Georg, wier loyaliteiten tijdens WOII diametraal anders lagen. Als de Joegoslavië-oorlog uitbreekt, ziet Georg dat er niets wezenlijk is veranderd en probeert hij zijn plek te vinden.
Leven spreekt in Engelstalige boekdelen
Yu Miri, gelauwerd auteur van meer dan twintig boeken, verhuisde na de tsunami naar Fukushima om vanuit haar betrokkenheid bij het lot van de overlevenden een boekhandel-annex-cultureel-centrum te openen. Zij neemt ons overigens met haar meesterwerk Tokyo Ueno Station mee terug naar Tokyo, gezien door de ogen van een zekere Kazu – die dood is. Geboren in hetzelfde jaar als de keizer, maken we aan de hand van zijn leven kennis met de intimiteiten van de bruisende megapolis, waarbinnen de groeiende ongelijkheid een duister lot doet schemeren. Caoilinn Hughes voert inThe Wild Laughteruiterst onbetrouwbare vertellers op: de broers Hart en Cormac Black, waarvan de laatste een gigantische schuld dreigt achter te laten. Dat klinkt niet bijster vrolijk, maar de Beckett-achtige humor maakt veel goed: ”Ireland is where strange tales begin and happy endings are possible.’ Charlie Haughey said that, and mind what a hammer of an end he got.‘ Louise Erdrich richt zich in het The Pulitzer Prize winnendeThe Night Watchmanop het lot van de Eerste Bewoners van het Noord-Amerikaanse continent. In 1953 belooft een voorgedragen nieuwe emancipatie-wet hen meer vrijheid te bieden, maar in alles lijkt het erop erop dat het tegenovergestelde zal worden bewerkstelligd. Thomas Wazhushk, voorman bij een spoedig te openen fabriek bij het Turtle Mountain Reservation en prominent raadslid van de Chippewa, maar ook Pixie Paranteau kunnen niet anders dan zich daar actief toe verhouden. Brandon Taylors psychologisch sterke Filthy Animalsbevat met elkaar verbonden korte verhalen die zich afspelen in de Midwesten van de VS, waar verlangen naar intimiteit en liefde contrasteert met (de dreiging van) pijn en wreedheid. in Avni Doshi’s Burnt Sugarlaat het vlies los dat tussen de herinnering en fictie zit, waarmee de onderliggende, lange tijd verborgen waarheid van het verleden van moeder en dochter, langzaam in beeld komt.
Sinds een aantal jaar worden in toenemende mate grafisch bijzonder originele prentenboeken gepubliceerd. Dat die trend zich voortzet, zo blijkt ook uit deze bescheiden selectie. Neem Stéphane Nicolet & Jean-Babtiste DrouetsWonderlijke dieren die misschien echt bestaan, door Professor O’Loogwaarin opmerkelijke, zo goed als echte-maar-niet-echte dieren op encyclopedische wijze in woord en beeld behandeld worden. Denk bijvoorbeeld aan de tot de ‘kwijlende dieren’ behorende kapselloper: een vliegend, vierbenig dier dat helaas nog wel eens schijnt te struikelen – of neem de 12 kilo zware, tot de ‘dieren die zacht aanvoelen’ behorende hazeflamindhond, voorkomend in Bolivia, wiens haar alleen al 9 kilo weegt, en waarvan algemeen bekend is dat ze graag toeristen voor de gek houden. In Harry Woodgate’s Granddad’s Camperprobeert een kleindochter haar opa ervan te overtuigen weer op avontuur te gaan met zijn camper. Het prentenboek is een mooi verhaal over familie, verlies en de liefde tussen generaties. In Melissa Castrillóns Machtige Min stap je in de magische miniwereld van een piepklein meisje die achterin de tuin grootse avonturen beleeft. Sol Undurraga’sStrandvolgt een vrolijk groepje dierenvrienden tijdens een even typische, maar fantastische dag aan zee. Waar anders mee af te sluiten, als ware het kort voor het slapen, met Milja PraagmansMagneetje, vol wonderlijke tekeningen en gedichten over bijvoorbeeld jij en ik, ruzie en herrie, en over een meisje in een oma, én een oma-meisje.
Haushofers De wand is eindelijk weer beschikbaar
In de klassiekerreeks van uitgeverij Orlando is recent veel verschenen. Anita Brookners in maart gepubliceerdeHotel du Lacwerd al in juni opgevolgd door haarEen frisse start, overigens gelijktijdig met Simone de Beauvoirs Alle mensen zijn sterfelijk. Een klein jaar na het ons dierbare Nada, rolt medio september een tweede van Carmen Laforet van de band. In haar De nieuwe vrouwbreekt een vrouw met haar man en minnaar om in Madrid een nieuw, zelfstandig leven te beginnen. Zeer recent verscheen in de reeks eindelijk een heruitgave van Marlen Haushofers De Wand. In deze roman komt een vrouw een weekend bij haar nichtje in de Oostenrijkse Alpen logeren, maar al gauw blijkt ze niet enkel alleen te zijn, ook scheidt een doorzichtige glazen wand haar van het dal.
Doorbladerbare musea en natuur
‘De natuur zal de kunst nooit blijvend evenaren’ schreef Michelangelo Buonarotti in de gelijknamige, louter antiquarisch te verkrijgen bloemlezing met vertalingen van Peter Verstegen. Zou met die dichtregel in gedachten sinds begin 19e eeuw moeite noch tijd gespaard zijn om de exacte kleuren van zowel de levende en levenloze natuur vast te leggen? Wat hierop ook het antwoord moge zijn, is gebaseerd op het jubilerende kleurenreferentiesysteem Werner’s Nomenclature of Colours (1821) de uitgaveNature’s Paletteuitgebracht. De editie is bijzonder rijk gevuld met 19e eeuwse platen van de soorten waaraan gerefereerd wordt.Muddy Danceviert niet het wedstrijdelement maar beweging bij voetbal: de acrobatische sprongen, draaien en glijders doen ergens aan een choreografie denken die onderhevig is aan uiteenlopende weersomstandigheden. Erik Kessels fotoboek is zowel voor kunstliefhebbers als voor fans van de kunst van het voetballen.De Gournay, Hand-Painted Interiorsis een kast van een overweldigend rijke, geïllustreerde uitgave, vol met de meest schitterende, om niet in bepaalde gevallen te zeggen wonderlijk geschilderde interieurs. In de interdisciplinaire studieEnchantmentswordt door de lens van Joseph Cornells werk naar het Noord-Amerikaanse modernisme gekeken. Van deze twintigste-eeuwse Pop Art- en installatie-kunstenaar, wordt gezegd dat hij de grenzen tussen de algeheel geaccepteerde werkelijkheid en de fantasie wist te vervagen. Dit wist hij te bewerkstellingen door middel van zijn intrigerende doosconstructies, waarin hij de aandacht vastlegde op erin geplaatste objecten als hemelkaarten, veren en ijsblokken.Laten we aannemen in antwoord op Buonarotti – schreef Goethe in zijn gedicht ‘Natuur en kunst’: de volgende observatie: ‘Natuur en kunst lijken elkaar te mijden,/ maar eer je ‘t weet komen zij tot elkaar’ (eveneens te vinden in de hierboven reeds genoemde bloemlezing). In lijn met die gedachte brengt het gefotografeerde herbarium Toxic Gardende fragiele schoonheid van een selectie giftige planten voor de eeuwigheid bijeen. Het tweede deel van deze uitgave bestaat uit een reflectie op onze tijd, en mondt uit in een speculatie op door planten geïnspireerde architectuur.
Greene Perpetua | Tsjechov Perpetua
Voor wie zich met kort proza onderscheidt, is een vergelijking met Tsjechov nooit ver weg; het is niet ondenkbaar dat Hans Boland onder vertalers eens diezelfde eer toevalt: ‘zijn’ selectie van Anton TsjechovsDe dertig beste verhalenbehoudt niet alleen zijn subtiliteit waardoor het korte proza in staat blijft je te tot nadenken aan te zetten en je te raken, al het proza is zo fris als een hoentje. Niet onbelangrijk: Bijlevelds lieveling ‘Rothschilds viool’ is erin opgenomen! Over Tsjechov en het vertalen van zijn werk: zie Bolands Het Nederlands van Tsjechov. In Graham Greene’sHet eind van de relatie, vertaald door de hierboven aangehaalde Verstegen, verbreekt de getrouwde Sarah haar affaire met Maurice en laat hem verteerd door jaloezie achter – en ons lezers met een hartbrekend mooi verhaal over liefde en loslaten.
Bruggen over de rivier van de tijd
De samenklontering van zo’n vier miljard jaar geleden die wij sinds enige tijd ‘aarde’ noemen, en haar daarop volgende geschiedenis, kan tot 256 pagina’s worden teruggebracht, zo blijkt uitDe aarde. Steeds aan de hand van een overheersend thema bespreekt Andrew H. Knoll haar beslommeringen: de onzekere start, het eerste leven, de vijf uitstervingsgolven die de huidige voorafgingen, en de invloed van de mens op onze planeet. Alles stroomt, maar Janet M. Hartley’s The Volga legt de geschiedenis van de Wolga vast. De rivier stroomt door het hart van Oost-Europa, en was sinds haar vroegste begin een midden van culturele uitwisseling, handel en conflict. Cat Jarmans River Kingsbevat een nieuwe geschiedenis van de Vikingen, die niet alleen erop uittrokken met een roofzuchtige expansiedrift, maar ook nauwe betrekkingen onderhielden tot ver in Europa en het Midden Oosten. Zoon van een beroemd klokkenmaker, David Rooney, en specialist op het gebied van het tijdsconcept, vertelt in About Timeaan de hand van twaalf klokken vanaf de Romeinen tot aan het heden, niet enkel over de manier waarop wij de tijd proberen te meten, maar ook over de wijze waarop we aan de hand van tijd in staat zijn om macht uit te oefenen en geld te verdienen. Ross King kijkt inThe Bookseller of Florence’naarVespasiano da Bisticci, over wiens boekhandel medio 15e eeuw werd gezegd dat er alle wijsheid van de wereld te vinden was. Menig klassiek manuscript kon er gevonden worden, wat een grote schare aan nog altijd bekenden intellectuelen aantrok. De drukpers, die in 1476 in een nabijgelegen nonnenklooster in gebruik werd genomen, leidde niet alleen tot verbeten lokale strijd, maar luidde tegelijk de renaissance en reformatie in.
Bertus Aafjes, De blinde harpenaar (1955) Vertalingen van Oud-Egyptische dichtkunst
De ware wijsheid
Laat uw hart niet opgeblazen zijn vanwege uw kennis;
Vertrouw er niet al te zeer opdat gij een wijs man zijt;
Zoek raad bij de onwetende zowel als bij de wetende,
Er is geen kunstenaar die de volkomenheid bezit.
Een verstandig gezegde is meer verborgen dan een groene edelsteen
En toch kan het gebeuren dat men er een vindt bij de molenarinnen
aan de maalstenen.
